بررسی تفاهم‌نامه تولید کک‌سوزنی و کک‌اسفنجی
دو سال از امضاء تفاهم‌نامه تولید کک‌اسفنجی و سوزنی در پالایشگاه‌های بندرعباس،امام خمینی (ره) و شازند می‌گذرد.قرار بود با امضای این تفاهم‌نامه برای نخستین بار واحد صنعتی تولید کک در این دو پالایشگاه ساخته شده و کک سوزنی و اسفنجی موردنیاز صنایع فولادسازی در کشور از نفت کوره کم‌گوگرد تولیدی در این دو پالایشگاه تولید شود.
هدف این تفاهم‌نامه، تولید کک اسفنجی و سوزنی برای پروژه‌های فولاد و آلومینیوم بود؛ به همین دلیل از محل منابع داخلی، پروژه تولید کک اسفنجی انجام شد. از طرف دیگر نیاز بود که میزان نفت کوره پالایشگاه بندرعباس کم شود.
تفاهم‌نامه تولید کک‌سوزنی و کک‌اسفنجی
یکی از مسائل اصلی که احراز شده، خوراک تولید الکترود گرافیتی، کک نفتی است. در نتیجه این پی‌گیری از طرف مسئولین حاکمیتی کشور، تفاهم‌نامه تولید کک اسفنجی و سوزنی در پالایشگاه‌های بندرعباس، امام‌خمینی (ره) و شازند با حضور بیژن زنگنه، وزیر نفت(وقت) و رضا رحمانی، وزیر صمت دولت یازدهم، بین شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و سازمـان توسعـه و نوسـازی معادن و صنایع معدنی (ایمیدرو) از طرف وزارت صمت امضا شد.
در این تفاهم‌نامه صاحب فن‌آوری تولید کک نفتی، پژوهشگاه نفت است و طرح تولید 600 هزار تن کک اسفنجی و 70 هزار تن کک‌سوزنی در دستور کار است. هم‌چنین هزینه مورد نیاز برای تاسیس این واحد 1میلیارد دلار است که مقرر شد 375 میلیون دلار آن از طریق پیش پرداخت از طرف ایمیدرو و صنایع فلزی و ما بقی آن از طرف پالایشگاه‌ها تأمین شود.
محصولات جانبی در کنار تولید 600 هزار تن کک اسفنجی در پالایشگاه بندر عباس، 700 هزار تن گازوئیل سبک، 170 هزار تن گازوئیل سنگین و 320 هزار تن نفتا است.
در سال ۹۲ تفاهم‌نامه‌ای بین ایمیدرو و پژوهشگاه صنعت نفت برای تولید کک اسفنجی امضا شد و ایمیدرو در مبلغی حدود 3 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرد و در نتیجه آن نمونه آزمایشی (پایلوت) این واحد در سال 94 در پژوهشگاه صنعت نفت آماده شد. تصویر زیر، مربوط به پایلوت موجود در پژوهشگاه صنعت نفت است.
نقدی بر تفاهم‌نامه کک‌اسفنجی و کک‌سوزنی پالایشگاه بندرعباس و اراک
-
فن‌آوری پیشنهادی
این خط در بندرعباس بر اساس فن‌آوری زیر ساخته خواهد شد:
- واحد استخراج آسفالتین
- واحد گوگرد زدایی
- واحد کک سازی تاخیری
خروجی واحد های 1و 2 به تنهایی قابل فروش هستند و هزینه اصلی نیز در واحد 2 و ۳ خواهد بود بر همین اساس سرمایه‌گذاری ایمیدرو در انتهای خط خواهد بود.
-
خوراک نامناسب
بر اساس اطلاعات تجربی، گوگرد موجود در کک، با ضریب حدود 2/1 درصد در خوراک کک سازی تأخیری است. مازوت موجود در این واحدها دارای 3 درصد گوگرد است و بعد از کک سازی،گوگرد کک تولید شده بالای 5/3 درصد خواهد بود. ککی که برای واحدهای آلومینیوم‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد باید زیر 3 درصد گوگرد داشته و دارای کم‌تر از ppm 200 وانادیوم باشد. با بررسی مازوت پالایشگاه بندرعباس مشخص می‌شود این خوراک به هیچ‌وجه قابلیت استفاده در واحدهای آلومینوم‌سازی را ندارد (در برخی از واحدهای تازه تأسیس آلومینیوم این استاندارد زیر 2 درصد ذکر شده است).
گوگرد موجود در ته‌ماند واحد RFCC موجود در اراک نیز دارای 8/1 درصد است که بعد از کک سازی بالای 2 درصد می‌شود. بر اساس استانداردهای موجود گوگرد کک‌سوزنی می‌تواند 5/. درصد باشد که با توجه به مطالب مذکور خوراک پالایشگاه اراک نیز فاقد کیفیت بالای کک‌سوزنی است.
-
تأمین تکنولوژی
لایسنسور این واحد، پژوهشگاه صنعت نفت است. این پژوهشگاه از نظر آزمایشگاهی به تولید کک‌سوزنی مطلوب نرسیده است به طوری که ادعای اثبات نشده پژوهشگاه روی ضریب انبساط گرمایی 6-10 است که برای تولید الکترودهای با جریان بالا کافی نیست. بر این اساس خوراک مطلوب هم در حقیقت مورد تأیید قرار نگرفته است.
با توجه به اینکه شرایط فرآیندی تولید کک‌سوزنی در کک سازی تأخیری از کک آندی متفاوت است لذا باید خوراک مورد تأیید در آزمایشگاه در پایلوت نیز مورد آزمایش قرار گرفته و با توجه به مولفه‌های خروجی طراحی و مهندسی انجام گیرد.
پایلوت موجود در پژوهشگاه صنعت نفت با توجه به مؤلفه‌های فرآیندی توانمندی تولید کک سوزنی را ندارد. این بدان معنی است که پژوهشگاه صنعت نفت بدون اینکه فاز پایلوت را انجام دهد مدعی تولید کک سوزنی شده است که صرفا یک ادعای غیر علمی است.
-
تأمین مالی
در این تفاهم‌نامه آمده است که صنایع فلزی و ایمیدرو حدود 300 میلیون دلار تأمین مالی را به عنوان پیش‌خرید انجام دهند و هم‌چنین دو پالایشگاه دولتی اراک و بندرعباس حدود 700 میلیون دلار آورده داشته باشند. در شرایط کنونی کشور و با توجه به وضعیت بودجه دولت مبالغ مذکور به صورت قطع قابل تأمین نیست و تأمین مالی این سپاره (پروژه) نیز با مشکل مواجه خواهد شد.
سابقه پژوهشگاه صنعت نفت
با توجه به پیشینه پژوهشگاه صنعت نفت و این که پایلوت‌های موجود در این مجموعه تجربه موفق صنعتی شدن و یا تجربه ایجاد یک مهندسی و طراحی پایه متقن نداشته است. پیش‌بینی می‌شود این سپاره (پروژه) نیز با شکست مواجه شود.
منبع:برگرفته از کتاب جامع از نفت تا گرفت؛ مسئله الکترود گرافیتی
