نتایج ورود دولت‌ها به مساله الکترودگرافیتی

‌از نظر دولت‌ها امنیت اقتصادی مهم‌ترین مساله کمبود الکترودهای‌گرافیتی است. با تحریم الکترود می‌توان به راحتی صنعت فولاد را تحت فشار قرار داد. موضع حاکمیت در حال حاضر این است که سپاره (پروژه) اردکان برای تولید الکترود کافی است و سپاره (پروژه) کک‌سازی هم با همکاری صنعت نفت و ایمیدرو اجرایی شود. این موضع به نظر نمی‌رسد با واقعیت منطبق باشد.

حل مساله الکترود گرافیتی در گرو ایجاد یک کارگروه متشکل از بازیگران اصلی این صنعت است؛ اما تشکیل این کارگروه که قبلا هم صورت گرفته در ابعاد ملی نتیجه بخش نبوده است. چرا که بازیگران توانایی هم‌­افزایی نداشته‌­اند. به جای تشکیل کارگروه در دولت می‌توان چنین کارگروهی را در ستاد اجرایی فرمان امام تشکیل داد. این کارگروه مسئولیت پیگیری هر یک از بخش­‌های راه‌حل را به عهده می­‌گیرند.

ورود دولت‌ها به مساله الکترودگرافیتی چه نتیجه‌ای داشت؟

در سال 1397 پس از جدی شدن تحریم­‌های گرافیت، آقای روحانی رئیس جمهور وقت، با مقام معظم رهبری موضوع توقف واحدهای فولادسازی را به دلیل عدم توانایی خرید الکترودگرافیتی مطرح کردند و سلسله جلساتی در دفتر رهبری برای بومی‌سازی الکترودگرافیتی با حضور دستگاه­‌هاي ذيربط و با دعوت از مركز برگزار شد. در این جلسات، مسئولان وزارت صمت، نفت، فولادسازان و مجموعه‌­های مربوط به فناوری کشور حضور داشتند. نتیجه این جلسات به صورت رسمی مشخص نیست. اما به نظر می­‌رسد حاکمیت در خصوص مساله الکترودگرافیتی به نتایج زیر رسیده است.

کمک به واردات الکترود گرافیتی برای کوتاه مدت

این راه‌حل هر چند مورد انتقاد فراوان قرار گرفت؛ اما به هر حال در شرایط غیرقابل پیش‌­بینی سال 97 تقریبا راه‌حلی غیرقابل اجتناب بود. از جمله مشکلات این راه‌حل این است که الکترودها در سطح قیمتی بالایی خریداری شدند. البته نحوه قرارداد مشخص نیست. هم‌چنین کیفیت الکترودهای وارد شده به علت اینکه منشا زغال سنگی داشتند جای سوال است.

تلاش برای راه‌­اندازی سپاره (پروژه) الکترود اردکان

هرچند در مورد سپاره (پروژه) الکترود نوین اردکان در بخش دیگری به صورت مفصل بحث شده؛ اما باید به صورت خلاصه بیان داشت که این سپاره (پروژه) با هزینه‌­ای حدود ده برابر هزینه فعلی توسط ایمیدرو و در سال 76 طراحی شده است. تاکنون با حدود تامین ۱۵۳ میلیون دلار از ۳۵۳ میلیون دلار بودجه پیش‌­بینی شده این طرح هنوز پیشرفت به 20 درصد هم نرسیده است. آنچه مهم است اینکه حاکمیت به این نتیجه رسید بهتر است سهام الکترود نوین اردکان از ایمیدرو به فولاد مبارکه منتقل شود و این موضوع طی دو سال انجام شد. در نتیجه انتظار می‌رفت که این طرح شتاب بیشتری پیدا کند. اما فولاد مبارکه بیان داشته که تا زمانی‌ که تامین کک‌ سوزنی با چالش روبرو است پایان این سپاره (پروژه) منطقی نیست. هزینه بالایی که تاکنون بر روی این سپاره (پروژه) صورت گرفته آن را به مسیر طی شده وابسته کرده و حل آن در گرو یک اقدام جسورانه است. اقدامی که بعید است توسط فولاد مبارکه به راحتی صورت گیرد.

اعتماد به پژوهشگاه صنعت نفت در مورد کک‌ سوزنی و کک‌ اسفنجی

در راستای تولید کک مورد نیاز الکترود سازی حاکمیت به این نتیجه رسید که موضوع با مدیریت ایمیدرو و صنعت نفت کشور و با اعتماد به دانش ادعا شده در پژوهشگاه صنعت نفت حل شود. به نظر نمی‌­رسد این راه حل چندان عملی باشد؛ اما به هر حال این موضوع نتیجه جلسات متعدد مذکور بوده که حتی در صورت عملی شدن هم طبق روال ایمیدرو و صنعت نفت سال­‌های زیادی را به خود اختصاص خواهد داد.

ایرادات کلی به راه‌حل حاکمیت در خصوص مساله الکترود گرافیتی

هر چند راه حل فعلی مشخص نیست که به صورت رسمی چه زمانی اعلام شود؛ اما همین راه‌حل غیر رسمی هم دارای ایراداتی است. از جمله:

• ۱) نامشخص بودن تضمین‌­ها و تعهدهای سازمان­‌های مسئول
• ۲) تکیه بیش از حد بر توان دولتی و پژوهشگاه صنعت نفت
• ۳) تکرار مسیر پر هزینه الکترود نوین اردکان در سایر بخش­‌ها
• ۴) عدم توجه به مشکلات اساسی الکترود نوین اردکان در حل مساله
• ۵) نبود ردیف بودجه مرتبط و تامین بودجه براساس تعهدهای متقابل بازیگران
• ۶) بی­‌توجهی به بخش خصوصی
• ۷) بی­‌توجهی به بخش دانش­‌بنیان و ندیدن سهم بخش­‌های دانشگاهی
• ۸) عدم مذاکره در لایه کارشناسی و تلاش برای حل مساله در لایه مدیریتی

در نهایت به نظر نمی­‌رسد راه‌حل حاکمیتی تا سال­‌های دیگر منجر به اتفاق جدیدی در مساله شود چه آنکه بخواهد منجر به حل مساله شود.

منبع: برگرفته از کتاب جامع از نفت تا گرفت؛ مسئله الکترودگرافیتی