نفت خام ایران چه ویژگی‌هایی دارد؟

نفت یا پترولیوم مایعی غلیظ و افروختنی به‌رنگ قهوه‌ای سوخته،سبز تیره یا سیاه است که در لایه‌های بالایی بخش‌هایی از پوسته کره زمین یافت می‌شود.

1 مهر, 1400

زمان تقریبی مطالعه 2 دقیقه

واژه نفت در زبان انگلیسی پترولیوم نامیده می‌شود که از دو کلمه پترا (لغت یونانی کلمه سنگ) و کلمه اولئوم (روغن) تشکیل شده است. نفت مایعی است که عمدتا از دو عنصر آلی هیدروژن و کربن تشکیل شده و دارای مقادیر کمتری از عناصر سنگین مانند نیتروژن، اکسیژن و گوگرد است که طی سالیان دراز در لایه‌های زمین تشکیل شده و در سنگ مخزن نفت تجمع یافته است.

نفت یک منبع غنی از مواد شیمیایی است. برش گازی نفت، شامل ترکیب‌هایی با نقطه جوش پایین و برش سنگین نفت، شامل ترکیب‌هایی با نقطه جوش بالا است. مولکول‌های این گازها از یک تا چهار اتم کربن دارند و چون سبک هستند، نیروهای جاذبی بین مولکولی در آن‌ها بسیار ناچیز است. به این علت این مولکول‌ها به آسانی از یکدیگر جدا و به صورت گاز از برج تقطیر خارج می‌شوند.

نفت خام حالت روغنی دارد و به اشکال جامد، مایع و گاز دیده می‌شود. برخی اوقات به تمام اشکال نفت،هیدروکربن نیز گفته می‌شود. اگر هیدروکربن‌ها در سازندهای متخلخل تجمع یابند، مخازن نفتی را تشکیل می‌دهند که از مجموع چندین مخزن نفتی، یک میدان نفتی حاصل می‌شود.

انواع نفت خام

نفت خام انواع مختلفی دارد که بیش از هفتاد نوع آن به مقدار تجاری، تولید و در بازار معامله می‌شود. شاید هیچ دو نفت خامی را نتوان یافت که خصوصیات آن درست مثل هم باشد؛ اما می‌توان ویژگی‌هایی به دست آورد که از طریق آن و با مقایسه آن‌ها با ویژگی‌های نفت خام‌های شاخص نظیر برنت، دبلیو.تی.آی و دوبی، بهای معقولی برای آن‌ها در بازار به دست آید. از جمله این ویژگی‌ها سبکی، سنگینی، ترشی و شیرینی است.

برای نشان دادن میزان سبکی و سنگینی نفت خام، به طور معمول از شاخص (API) استفاده می‌شود. این شاخص از حاصل تقسیم عدد 5/14 بر وزن مخصوص نفت خام در درجه حرارت 60 درجه فارنهایت، منهای عدد 5/131 به دست می‌آید. نفت‌های خام با API بالاتر از 30 را سبک، 20 تا 30 را متوسط و پایین‌تر از 20 را نفت خام سنگین می‌گویند. نفت‌های خام با API بیشتر از 44 مانند نفت خام «اکوفیسک» نیز وجود دارد که آن‌ها را بسیار سبک می‌گویند.

نفت خام افزون بر «هیدروکربن‌ها»، ناخالصی‌هایی نظیر نیتروژن، گوگرد، نمک و فلزات نیز در خود دارد. مقدار گوگرد (سولفور) موجود در نفت، یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر قیمت آن است. هیدروژن سولفید به سبب داشتن خاصیت اسیدی، خورندگی دستگاه‌های تقطیر را افزایش می‌دهد و به سبب سمی بودن، به محیط زیست خسارات جبران ناپذیری وارد می‌کند. به همین دلیل، حذف آن از نفت خام ضرورتی انکار نشدنی و در عین حال پرهزینه است.

نفت شیرین به نفت خامی می‌گویند که میزان گوگرد آن کمتر از 5/0 درصد و نفت ترش به نفت خامی می‌گویند که میزان گوگرد آن بیش از ۵/0 درصد باشد. میزان گوگرد موجود در نفت خام به طور معمول بین 1/0 و ۵ درصد وزن نفت خام است. بیشتر نفت‌های خام شیرین، سبک و بیشتر نفت‌های خام ترش، سنگین هستند.