نقش تحریم‌های خزانه‌داری آمریکا بر صنعت فولاد
تحریم‌های خزانه‌داری آمریکا بر تکنولوژی تولید فولاد کشور بی‌تاثیر نبود که یکی از موانع توسعه این صنعت در کشور محسوب می‌شود.
افزایش سرعت تحولات درحوزه تکنولوژی تولید فولاد در کشورهای صنعتی و نیاز روزافزون به محصولات فولادی و ایجاد یک کارخانه ذوب آهن به عنوان مادر صنایع از سه قرن اخیر یعنی از دوران حکومت قاجاریه یک آرمان ملی تلقی شده است. برای رسیدن به این آرمان‌ها، تلاش‌های زیادی در خصوص تاسیس و راه‌اندازی کارخانه ذوب‌آهن و تولید فولاد انجام شد؛ اما هربار با موانع و مشکلاتی روبه رو شده و این اقدام متوقف می‌شد. یکی از مهم‌ترین موانع این توسعه سودآوری بسیار زیاد فولادسازی در کشورهای صنعتی و عدم تمایل ایشان به استقلال ایران در حوزه صنعت بود.
تاریخچه فولاد در ایران
کشورهای صنعتی به همراه توسعه‌ای که با هزینه گزاف به ایران تحمیل می‌کردند تنها به دنبال تامین منافع خود بودند. برای مثال اولین پالایشگاه ایران که در آبادان تاسیس شد، تنها با هدف تامین سوخت کشتی‌های نفت‌کش برای خروج نفت از کشور طراحی شده بود و محصولات دیگر آن در حقیقت یک محصول جانبی به شمار می‌رفت. در مورد فولاد هم تمایلی به استقلال ایران در این حوزه وجود نداشت. تا این که در روز ۲۳ دی ماه ۱۳۴۲ به دنبال بهبود وضعیت اقتصادی و افزایش تقاضای داخلی فولاد زمینه تاسیس اولین کارخانه تولید محصولات فولادی در ایران فراهم شد.
یک کارخانه نورد باظرفیت اولیه ۶۵ هزار تن توسط بخش خصوصی ایجاد شد و بالاخره در سال ۱۳۴۶ با استفاده از مواد اولیه خارجی در اهواز شروع به تولید کرد. در سال ۱۳۵۱ اولین کارخانه فولادسازی در اصفهان احداث شد و در همین سال مورد بهره‌برداری قرار گرفت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ تغییرات اساسی در سازمان صنایع فولاد ایران به وجود آمد و شرکت‌های داخلی با یکدیگر ادغام شدند و «شرکت ملی فولاد ایران» با نام اختصاری NISCO تاسیس شد.
شرکت ملی فولاد ایران، بین سال‌های ۱۳۵۸تا ۱۳۷۹ به عنوان تنها شرکت فولاد کشور به شمار می‌آمد. تا این که در سال ۱۳۷۹ براساس ماده ۶ قانون تمرکز امور صنعت و معدن و تشکیل وزارت صنایع و معادن، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی یعنی ایمیدرو به وجود آمد.
شرکت ملی فولاد ایران نیز تا به امروز به عنوان زیرمجموعه‌ای از وزارت صنایع و معادن به فعالیت خود ادامه داد. وزارت صنایع و معادن، وظیفه نظارت و رسیدگی به صنایع فولادی ایران در تمام مراحل تولید تا بازاریابی محصولات در بازارهای داخلی و خارجی را به عهده دارد.
در دهه اخیر رشد شرکت‌های خصوصی فولادساز در کشور بسیار زیاد بود. همچنین دولت نیز در سال ۸۴ و در اوج نقدینگی بخش زیادی از توان کشور را برای توسعه فولاد گذاشت. این طرح درحقیقت نتیجه مطالعات اقتصادی دولت‌های پیشین با تمرکز بر فقرزدایی در استان‌های کمتر برخوردارد بود که به طرح‌های استانی معروف شد. نتیجه این فعالیت‌ها این بود که تولید فولاد کشور در دهه نود بیش از دو برابر شود.
تاثیر تحریم‌های آمریکا بر صادرات فولاد ایران
هفتاد و نهمین نشست اتحادیه بین‌المللی تولیدکنندگان و صادرکنندگان میل‌گرد فولادی از شانزدهم تا هجدهم ماه سپتامبر در استانبول ترکیه برگزار شد. در خلال این نشست، موسسه متال بولتن نظر تعداد زیادی از فعالان بازار فولاد را در زمینه تاثیر تحریم‌های آمریکا بر صادرات فولاد ایران جویا شد.
به گفته یکی از معامله‌گران حاضر در این نشست، شرکت‌های اروپایی منعی برای خرید فولاد از ایران را پیش‌روی خود نمی‌بینند؛ اما تعداد اندکی از بانک‌های اروپا حاضر به انجام تراکنش‌های مالی مربوط به این معاملات هستند. به گفته این فعال صنعت فولاد با وجود اینکه خرید فولاد از ایران از سوی اروپایی‌ها با دلار صورت نمی‌گیرد؛ اما موضوع پرداخت به صورت کلی با توجه به محدودیت‌های بانکی مشکل اصلی در برهه کنونی به حساب می‌آید.
به گفته برخی از فعالان بازار با وجود عقب‌نشینی تعدادی از شرکت‌های معاملاتی اروپایی و کانادایی از خرید فولاد ایران، کماکان کشورهای جنوب اروپا در حال خرید فولاد این کشور هستند. همچنین بخش اعظمی از فولاد ایران پس از کاهش خرید از سوی اروپایی ها به سوی مقاصدی در جنوب شرق آسیا از جمله تایلند، اندونزی و فیلیپین سرازیر شده است.
در این میان افت صادرات فولاد ایران در ماه‌های اخیر بیشتر ناشی از کاهش ارسال محموله‌ها به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به ویژه امارات متحده عربی بود. در حال حاضر بنادر امارات متحده عربی به دقت منشا محموله‌ها را کنترل می‌کنند و همین امر مانعی برای فروش محصولات با منشا ایران در بازار این کشور شده است.
به گفته یکی از تولیدکنندگان محصولات فولادی در منطقه، پیش‌تر کشتی‌های حمل محصولات مختلف از جمله فولاد ضمن خاموش کردن سامانه موقعیت یاب خود با رسیدن به بنادر امارات ادعا می‌کردند که محموله بارگیری شده از کشورهای عربی عضو شورای هماهنگی خلیج فارس است.
در حال حاضر اگر سیستم موقعیت‌یاب خاموش باشد به صورت پیش فرض بنادر امارات این محموله را از سوی ایران تلقی می‌کنند و اجازه تخلیه محصول را نمی‌دهند. با این وجود راه‌کار خاموش کردن سیستم موقعیت‌یاب هنوز در سایر بنادر از جمله بنادر شرق آسیا برای محموله های ایرانی قابل استفاده است.
همچنین یکی از معامله‌گران بین‌المللی در گفتگو با متال بولتن اعلام کرد که برخی از شرکت‌های حمل و نقل دریایی بزرگ هم‌اکنون همکاری با ایران را متوقف کرده‌اند؛ اما کمامان شرکت‌هایی از ترکیه، یونان و بعضی از کشورهای آسیایی در حال کار با ایرانی‌ها هستند.
در این میان بنابر ادعای یکی از فعالان کانادایی صنعت حمل و نقل دریایی پس از اعمال مجدد تحریم‌های خزانه‌داری آمریکا علیه ایران، هزینه حمل فولاد این کشور به بازارهای جهانی افزایش ملموسی یافته به گونه‌ای که نرخ حمل هر تن فولاد از محدوده 16 تا 20 دلار پیش از آغاز تحریم‌ها به 26 تا 30 دلار در ماه گذشته میلادی رسیده است.
منبع: برگرفته از کتاب جامع از نفت تا گرفت؛ مسئله الکترود گرافیتی
